«Без тәрҗемә ителгән комиксларны сата алсак, яхшы булыр иде, ләкин моның өчен безнең Марвелдан рөхсәтебез юк»

«Тәрҗемә ителгән комиксларны сата алсак, яхшы булыр иде, ләкин моның өчен безнең рөхсәтебез юк»

— Комиксларны татар теленә тәрҗемә итү идеясы сездә ничек барлыкка килде?

— Белгәнегезчә, безнең лицейда татарча проектлар ярминкәсе бар. Ул 2014 елдан бирле үткәрелә. Без бу комиксларны татар теленә тәрҗемә итсәк яхшы булыр иде дип уйладык. Балалар хәзер китапларны аз укыйлар, чөнки анда яки рәсемнәр күп түгел, яки аларга китап бик зур булып тоела. Ә комиксларда рәсемнәр күп, сюжет кызыклы, текстның күләме дә зур түгел.

— Тәрҗемәләрне сез үзегез генә ясыйсызмы? Сезгә кемдер булышамы?

— Без бу комиксларны безнең татар теле укытучысы Рашат Якупов белән тәрҗемә итәбез. Ул шулай ук бу «Татар теле ярминкәсенең» оештыручысы һәм кураторы.

— Сез үзегез татар телен кайчан өйрәнә башладыгыз?

— Рашат абыйда укый башлаганнан бирле. Мин 2013 елда лицейга кердем, ул вакытта мин татар телен яхшы белми идем, миңа аны өйрәнергә кирәк иде. Хәзер миңа татар телендә аралашу җиңелрәк.

— Сезнең үзегезнең туган телегез нинди?

— Таҗик, ягъни фарсы теле, чөнки мин үзем Таҗикистаннан.

— Сез ярминкәдә катнашуыгыз турында әйттегез. Анда сезнең проект белән кызыксынучылар булдымы?

— Әйе, чөнки анда безнең аудитория килде. Бу бишенче һәм алтынчы сыйныф балалары. Бу проектны тормышка мин үзем генә ашырмыйм. Минем соавторым – Никита Фомин. Ул рус малае.

— Ул да татар телен өйрәнәме?

— Әйе, ул минем белән рус төркемендә укый. Без сыйныфташлар.

— Сез ничәнче сыйныфта укыйсыз?

— Хәзер унынчы сыйныфта.

— Сез комиксларны тәрҗемә генә итәсезме, үзегез дә ясыйсызмы?

— Хәзерге вакытта без комиксларны тәрҗемә итәбез. Планнарда үзебезнең комиксларны ясау да бар. Мәсәлән, алар татар каһарманнары турында булырга мөмкин. Без тәрҗемә ителгән комиксларны сата алсак, яхшы булыр иде, ләкин моның өчен безнең Марвелдан рөхсәтебез юк.

— Сез бу комиксларын интернетта гына урнаштырасызмы, бастырасыздамы?

— Хәзерге көндә аларын фәкать интернетта электрон вариантта укый аласыз.

— Димәк, сез аларны сатмыйсыз, берничек таратмыйсыз?

— Хәзерге көндә бу тулысынча ирекле эш, волонтерлык.

«Татар телен сакларга кирәк. Мин үзем татар булмасам да, мин шундый позицияда торам»

— Тәрҗемәләргә килгәндә сез кайбер геройларның исемнәрен тәрҗемә итәсез, ә кайберлщренекен — юк. Мәсәлән, Үрмәкүч кеше, Зәңгәр колак кебек персонажларның исемнәре татарча яңгырый, ә Россомаха, Флэшның исемнәре тәрҗемә ителмәгән. Мәсәлән, Флэшны Ялкын дип тәрҗемә итеп булыр идеме?

— Безнең позиция – яхшылык өчен көрәш, мәрхәмәтлек турында комиксларны тәрҗемә итү.

Бу каһарманнар безнең бу принципка яхшы туры киләләр. Ни өчен без Үрмәкүч кешене сайладык? Чөнки ул Марвелның иң популяр каһарманнарының берсе. Аның турында һәр кеше белә, шуның өчен иң беренче без бу комиксны тәрҗемә иттек. Хәзерге көндә дөньда киң таралган бер тренд бар – каһарманнар турында бик күп фильмнар ясала. Бу да безнең өчен бер этәргеч булды.

Ни өчен Флэшны рус теленә дә Флэш дип тәрҗемә иткәннәр? Чөнки Флэш ничектер яхшырак яңгырый, супергеройның холкын чагылдыра. Ә Үрмәкүч кеше тәрҗемә итү өчен кулайрак. Флэшны Ялкын дип тәрҗемә итү бик яхшы булмас иде.

Без бу комиксларны безнең татар теле укытучысы Рашат Якупов белән тәрҗемә итәбез

— «Бэтменны» тәрҗемә итсәгез, аның исемен ничек тәрҗемә итәр идегез? Мәсәлән, «Тычкан кеше» итеп тәрҗемә итәр идегезме яки Бэтмен итеп калдырыр идегезме?

— Минем уйлавымча, бу очракта сорау алу оештырсак яхшы булыр иде. Кешеләргә ничек күбрәк ошый, шулай тәрҗемә итәр идек.

— Сез мөмкинлек булса татар каһарманнары турында комикс ясар идек, дидегез. Кайсы татар каһарманнарын сайлар идегез?

— Мәсәлән, Габдулла Тукайның Былтыры турында комикс ясар идек. Безнең комиксларның сюжеты оригиналдагы кебек булачак, шул ук вакытта без үзебездән татар культурасы белән бәйле, ләкин фантастик элементлар өстәргә уйлыйбыз. Һәрхәлдә анда яхшылык явызлыкны җиңәргә тиеш.

— Үзегезнең комиксларны ясар өчен нәрсә кирәк?

— Минем уйлавымча, безгә иң башта аудитория җыярга, безнең белән бер дулкында булган, безнең белән бергә эшләргә әзер булган кешеләрне табарга кирәк. Башта бу волонтер эше булачак. Без кадрлар эзләүне башлап җибәрдек, чөнки без үзебез бик яхшы рәссамнар түгел.

— Буш вакытта тагын нәрсәләр белән шөгылләнәсез?

— Мин биология һәм бизнес белән кызыксынам. Дустым Никита – хокук һәм җәмгыять белеме.

— Сездән башка шулай ук комиксларны татар теленә тәрҗемә итүчеләр бармы?

— Мин белүемчә, моның белән фәкать без һәм безгә ярдәм итүче укучылар шөгылләнә.

— Сезнең яраткан каһарманыгыз кем?

— Үрмәкүч кеше. Мин кечкенәдән аның белән күбрәк кызыксына идем. Аннан соң бу персонаҗның үзенчәлеге бар – ул яшь егет, һәм аның проблемалары да нәкъ безнеке, яшьусмерләрнеке, яшьләрнеке кебек. Ул гади студент та, шул ук вакытта ул супергерой тормышын да алып бара. Димәк, кеше үзенең эше белән беррәттән дөньяга игелек китерә, аны явызлыктан саклый ала.

— Сезнең уйлавыгызча, сезнең хобби киләчәктә акча китерә аламы?

— Күп түгел дип уйлыйм. Ни өчен без бу проектны ясарга булдык? Күп кенә татарлар үз телләрен белмиләр, чөнки алар рус мөхитендә яшиләр. Алар үз телләрен кирәк түгел дип уйлыйлар. Бу дөрес түгел, чөнки без үзебезнең культураны сакларга тиеш. Татар телен саклау бу эшнең бер өлеше. Мин үзем татар булмасам да, мин шундый позицияда торам.

Наша целевая аудитория – ученики пятых, шестых классов. Воплощением этого проекта занимаюсь не только я. Мой соавтор – Никита Фомин. Он русский

«В планах есть и создание собственных комиксов»

— Как у вас родилась идея переводить комиксы на татарский язык?

— Как вы, наверное, знаете, в нашем лицее есть ярмарка татарских проектов. Она проходит с 2014 года. Мы подумали, что было бы неплохо перевести на татарский язык комиксы. Дети сейчас не очень любят читать книги, потому что им может казаться, что в них мало иллюстраций или они очень объемные. А в комиксах много рисунков, занимательный сюжет, а объем текста небольшой.

— Вы делаете все переводы сами или вам кто-то помогает?

Мы переводим эти комиксы вместе с нашим учителем татарского языка Рашатом Якуповым. Он также является организатором и куратором Ярмарки татарских проектов.

— Когда вы начали изучать татарский язык?

— Когда начал учиться у Рашат абый. Я поступил в лицей в 2013 году, тогда я знал татарский язык не очень хорошо. Теперь я могу общаться на татарском более свободно.

— Какой язык является для вас родным?

— Таджикский, поскольку сам я из Таджикистана.

— Вы сказали о своем участии в ярмарке. Там были те, кто заинтересовался вашим проектом?

— Да, потому что там была наша целевая аудитория – ученики пятых, шестых классов. Воплощением этого проекта занимаюсь не только я. Мой соавтор – Никита Фомин. Он русский.

— Он тоже изучает татарский язык?

— Да, мы вместе занимаемся в русской группе. Мы – одноклассники.

— В каком классе вы учитесь?

— В десятом.

— Вы занимаетесь исключительно переводом комиксов или и сами рисуете их?

— На сегодняшний день мы переводим комиксы. В планах есть и создание собственных комиксов. К примеру, они могут быть о татарских героях. Было бы хорошо, если бы мы могли продавать уже переведенные комиксы. Но для этого у нас нет разрешения от Marvel.

— Вы размещаете их в интернете или печатаете?

— Сейчас вы их можете найти и прочитать исключительно в интернете.

— Значит, вы их не продаете и никак не распространяете?

— На сегодняшний день это полностью добровольная работа, волонтерство.

«Можно было бы сделать комикс про героя Тукая по имени Былтыр»

— Если вернуться к переводам, в некоторых случаях вы переводите имена героев, а в некоторых – нет. К примеру, имя Человека-паука переведено, а Флэш остался Флэшем. Можно ли перевести имя этого героя как Ялкын, например?

— Наша позиция – переводить комиксы про борьбу за добро. Эти герои соответствуют нашему принципу. Почему мы выбрали Человека-паука? Потому что это один наиболее популярных героев Marvel. О нем знают практически все, поэтому мы начали перевод именно с него. К тому же есть такой общемировой тренд, как создание многочисленных фильмов о героях.

Почему Флэш и при переводе на русский остался Флэшем? Потому что Флэш звучит как-то лучше, это имя отражает характер супергероя. А Человек-паук более переводим. Не думаю, что это хорошая идея перевести «Флэш» как «Ялкын».

— Если бы переводили «Бэтмена», как бы перевели его имя? К примеру, как «Тычкан кеше» или оставили бы Бэтменом?

— Думаю, в этом случае можно было бы провести опрос и переводить так, как больше нравится людям.

— Вы упомянули о том, что при наличии возможности вы бы создавали свои комиксы о татарских героях. Кого из татарских героев вы бы выбрали?

— К примеру, можно было бы сделать комикс про героя Тукая по имени Былтыр. Сюжет наших комиксов будет таким же, как в оригинале, но мы хотим добавить еще что-то, связанное с татарской культурой, но чтобы это привлекало фантасктически, по-супергеройски. При этом добро обязательно должно побеждать зло.

— Что вам необходимо для создания собственных комиксов?

— Я думаю, что для начала нам нужно собрать аудиторию, привлечь людей, которые были бы на одной волне с нами и хотели бы работать с нами. Для начала это будет волонтерская работа. Мы уже занимаемся поиском кадров, потому что сами мы рисуем не очень хорошо.

— Чем еще занимаетесь в свободное время?

— Я интересуюсь биологией и бизнесом. Мой друг Никита – правом и обществознанием.

— Есть еще кто-то кроме вас, кто занимается переводом комиксов?

— Насколько я знаю, сейчас этим занимаемся только мы и те, кто нам помогает.

— Кто является вашим любимым героем?

— Человек-паук. Так получилось, что с детства я больше интересовался им. К тому же специфика этого персонажа такова, что он – молодой парень, у него такие же проблемы, как и у нас, подростков, молодых людей. Он простой студент, в то же время он ведет супергеройскую жизнь. Человек может параллельно со своей работой приносить миру добро, защищать от зла.

— Как вы думаете, в будущем ваше хобби может приносить вам доход?

— Думаю, что небольшой. Знаете, почему мы решили создать такой проект? Многие татары не знают татарского языка, потому что живут в русскоязычной среде. Они считают, что их язык не востребован. Но это не правильно, потому что мы должны сохранить свою культуру. Развитие татарского языка – часть этой работы. Несмотря на то что я сам не татарин, я придерживаюсь именно такой позиции.